Çamerya (Arnavutça: Çamëri), bugünkü Yunanistan’ın Epir bölgesinin güneybatısını kapsayan bir tarihî bölgedir. Osmanlı döneminde “Yanya Vilayeti” olarak anılan bu bölgede, 1910 nüfus sayımlarına göre yaklaşık 83 000 Arnavut yaşamaktaydı . 1913’te Londra Konferansı ile bu bölge Yunanistan egemenliğine geçti. Yani Çam Arnavutları bir anda azınlık statüsünde kaldı.

1923 Lozan Mübadele Antlaşması sonrası, özellikle Müslüman Çam Arnavutlarına yönelik zorunlu göçler yaşandı, bölgede yaşayan Arnavutça konuşmanın yasaklanması, köy isimlerinin değiştirilmesi, ağır vergiler gibi asimilasyon politikaları uygulandı .

Soykırım ve Etnik Temizlik (1944–1945)

İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1944’ten 1945’e kadar özellikle EDES muhalif direniş güçleri liderliğindeki Yunan mili güçleri tarafından sistematik soykırım, katliam ve etnik temizlik uygulandı .

Kurban sayısı:

Erkek, kadın, çocuk: yaklaşık 1 200–2 900 erkek, 214 kadın, 96 çocuk öldürüldü. Bazı kaynaklara göre toplamda 3 245 sivil hayatını kaybetti .

Arnavut kaynaklarında bu rakamlar 5 000’e kadar çıkmakta, kışkırtmalar ve göç nedeniyle ölü sayısına 2 000 üzeri eklenmektedir .

Cinsel şiddet: En az 475 ila 745 kadına tecavüz edildi .

Yıkım: 68 köy yakıldı, 5 800 ev tahrip edildi ve 35 000’e yakın Çam Arnavutu Yunanistan’dan sürülerek genellikle Arnavutluk’a veya Türkiye’ye göç etmek zorunda kaldı .

Mülkiyet gaspı: 1945’te çıkarılan özel yasalarla, “işbirlikçi” olarak tanımlanan Çamların tüm mal varlıklarına el konuldu .

Napoleon Zervas ve EDES komuta yapısı bu operasyonları planlayarak, amaçlarını “etnik temizlik” ve “Yunanlaşma” olarak tanımladı .

Soykırım Davası ve Tanınma Mücadelesi

27 Haziran Soykırım Günü:
1994’te Arnavutluk parlamentosu, 27 Haziran’ı “Yunan şovenistler tarafından Çamerya Arnavutlarına karşı soykırım günü” ilan etti. O günden bu yana her yıl “Çamerya Haftası” adı altında anma, yürüyüş, konferans ve sergi düzenleniyor .

Siyasi ve STK faaliyetleri:
1991’de Ulusal Çameria Politik Derneği (National Political Association “Çamëria”) kuruldu. Bu yapı, göçmenlerin evlerine dönebilmesi, kayıp mülklerin iadesi, tazminat talepleri ve azınlık haklarının sağlanması üzerine çalışmalar yürütüyor .

Amerika’da, özellikle Chicago, Boston ve New York gibi şehirlerde kurulan Chameria Human Rights Association, uluslararası hukuk temelinde hak mücadelesi yürütmeye devam ediyor.

Thomas Smart Hughes 1820 yılında çizdiği Çamerya haritası. Haritada yanda bölge Albania diye belirtiliyor.

Siyasi temsil:
Arnavutluk’taki Adalet, Entegrasyon ve Birlik Partisi (PDİU) lideri Shpetim Idrizi, Çamerya meselesinin uluslararası bir sorun olarak tanınması gerektiğini, savaş suçlarının aydınlatılması ve tazminat taleplerinin devam ettiğini vurguladı .

Günümüzde Hak Mücadelesi: Talepler ve Engel Durumları

Tanıma: Çam Arnavutları, yaşananların etnik temizlik değil “soykırım” olarak kabul edilmesini istiyor.

Dönüş hakkı: Yunan sınırlarında kalan atalarının topraklarına serbestçe girip yaşama hakkı; mevcut mülklerinin geri verilmesi.

Maddi şeffaflık ve tazminat: Kayıp mülkler için tazminat talepleri.

Azınlık hakları: Yunanistan’daki Ortodoks Çam Arnavutlarına eğitim, dil, din gibi temel hakların tanınması.

Uluslararası tanıklık: Arnavut kuruluşları ve diaspora örgütleri aracılığıyla Birleşmiş Milletler, AB, AİHM gibi uluslararası mekanizmalara taşıma çabaları sürüyor.

Yunanistan için bu mesele kapandığı iddia edilse de (1999’da sadece mülkiyet sorunu için bir ortak komisyon kurulması karara bağlandı) süreç tıkalı durumda .

Sonuç ve Değerlendirme

Çamerya’daki Çam Arnavutlarına yönelik sistematik bir asimilasyon politikası ve kitlesel katliam gerçekleşmiş, bu durum Arnavutluk ve diaspora tarafından “soykırım” olarak tanımlanmaktadır. 20. yüzyıldan bu yana yoğun şekilde süren hak mücadelesi, bugün hâlâ Yunanistan’ın kapalı tutumu nedeniyle ilerleme kaydedememiştir.

Ancak, şu gelişmeler ön plana çıkıyor:

Her yıl gerçekleştirilen anma günleri, kültürel etkinliklerle tarihsel hafıza canlı tutulmakta.

Dernekler ve siyasi yapılar, hem Arnavutluk’ta hem uluslararası arenada lobi faaliyetlerine devam ediyor.

Uluslararası hukuk süreçlerine yönelik girişimler sürüyor; örneğin mülkiyet iadesi ve dönüş hakkı temelindeki başvurular.