Orta Çağ: Arnavutlar, Bizans İmparatorluğu döneminde Romanya topraklarına göç etmeye başlamışlardır. Bu dönemde Tuna Nehri civarında ve Dobruca bölgesinde Arnavut yerleşimleri oluşmuştur.

Osmanlı Dönemi:

Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’ı fethetmesiyle birlikte Arnavutlar, Romanya’ya daha yoğun bir şekilde göç etmeye başlamışlardır. Bu dönemde özellikle Eflak ve Boğdan voyvodalıklarında Arnavut toplulukları oluşmuştur.

Arnavutlar, Osmanlı tarafından genellikle asker, vergi tahsildarı veya tüccar olarak Romanya’ya yönlendirilmiş, zamanla bu bölgelerde köklü yerleşimlere dönüşmüşlerdir.

Büyük ölçekli göçler, Osmanlı döneminde 15. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Osmanlı’nın Balkanlar’daki hâkimiyeti, Arnavutlar için Romanya gibi bölgelere hareketliliği artırmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun genişlemesiyle, Arnavut kökenli devlet adamları, askerler ve tüccarlar, bugünkü Romanya topraklarına yerleşmeye başlamıştır.

Osmanlı ordusunda görev yapan Arnavut kökenli yeniçeriler, Voyvodalıklar (Eflak ve Boğdan) üzerinde Osmanlı kontrolünün sağlanmasında önemli roller üstlenmiştir. Özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı’nın bu bölgelerdeki idaresinde Arnavut kökenli yöneticiler de yer almıştır. Bunun yanında, Osmanlı’nın yerel yöneticileri olarak atadığı bazı Arnavut kökenli paşalar ve beyler, Eflak ve Boğdan’da etkin olmuştur.

Bu dönemde, özellikle 19. yüzyılda, Osmanlı idaresi altında bu bölgeye Arnavutlar yerleştirilmiştir. Arnavutlar, Maçin, Hırşova, Silistre, Babadağ, Köstence, Mangalya, Pazarcık ve Balçık gibi şehir ve kasabalarda yaşamışlardır.

Romanya’nın 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Osmanlı’dan bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte, Osmanlı Devleti’nden gelen Müslüman Arnavutların önemli kısmı Osmanlı topraklarına göç ederken bir kısmı Romanya’da kalmayı tercih etti. Özellikle ticaretle uğraşan Arnavut toplulukları, Bükreş ve Köstence gibi kentlerde varlık göstermeye devam etti.

Geride kalan Arnavut nüfusu, Tatarlar, Kırım Tatarları, Nogaylar ve az sayıda Arap ve Çingene gibi diğer Müslüman gruplarla birlikte azınlık haline gelmiştir.

19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı’dan kaçan veya Osmanlı yönetimine muhalif Arnavut aydınları da Romanya’ya yerleşmiştir.

19. ve 20. Yüzyıllar Romanya’nın bağımsızlığını kazanmasının ardından Arnavutlar, ülkenin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla Romanya’ya göç etmeye devam etmişlerdir. Bu dönemde özellikle Bükreş ve Köstence gibi şehirlerde Arnavut toplulukları oluşmuştur.

19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Arnavut milliyetçiliğinin yükselişiyle birlikte, Romanya önemli bir Arnavut aydın merkezi haline geldi. Arnavut ulusal hareketinin önde gelen isimlerinden biri olan Sami Frashëri ve kardeşleri, Romanya’da Arnavut bağımsızlık mücadelesini destekleyen yayınlar yaptı. 1879 yılında Bükreş’te Arnavut Dil Derneği (Shoqëria e të shtypurit shkronja shqip) kuruldu ve bu dernek Arnavut alfabesinin yaygınlaşmasında önemli bir rol oynadı.

*1880 li yıllarda Romanya’da çıkan Arnavut gazetesi*

İttihat ve Terakki’nin kurucusu İbrahim Temo 1895 yılında Osmanlı yönetiminin baskılarından kaçıp, Romanya’ya yerleşti ve hayatının büyük bir kısmını burada geçirdi. Romanya dönemi, onun hem tıbbi kariyerini hem de siyasal faaliyetlerini sürdürdüğü bir dönem olmuştur.

20. yüzyılın başlarında Osmanlı’dan ayrılan Arnavut aydınları, Romanya’yı kültürel ve politik faaliyetler için bir merkez olarak kullanmış, burada Arnavut dili, kültürü ve bağımsızlık fikirlerini yaymaya devam etmişlerdir.

Komünizm Dönemi (1947-1989)

Romanya’da komünist rejimin kurulmasının ardından, etnik grupların kimliklerini ifade etmeleri zorlaştı. Bu dönemde, Arnavut topluluğunun bir kısmı asimilasyona uğradı ve toplumsal etkileri azaldı. Ancak Bükreş ve Köstence gibi şehirlerde bazı Arnavut kökenli aileler, kültürlerini korumayı başardı.

Günümüzde Romanya’daki Arnavutlar

Romanya’da yaşayan Arnavutların sayısı tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli kaynaklara göre bu sayının 10.000 ila 20.000 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bugün Romanya’da Arnavut nüfusu çok az sayıda olup, çoğunlukla Dobruca’nın kuzey kesimlerinde bulunur. Bu nüfus, Osmanlı döneminden kalma kültürel ve dini etkileri koruyarak yaşamaktadır. Ortodoks Arnavutlar Romanya Ulusuna entegre olmuş ve pek çok ünlü isim çıkarmıştır. Müslüman Arnavutlar, Romanya’da genellikle Müslüman azınlık olarak tanınır ve dini işlerini yürütmek için müftülükler mevcuttur.

Arnavutlar genellikle Bükreş, Köstence ve Temeşvar gibi büyük şehirlerde yaşamaktadır. Bükreş, Romanya’daki en büyük Arnavut topluluğuna ev sahipliği yaparken, Karadeniz kıyısındaki Köstence ise Osmanlı döneminden itibaren Arnavut göçmenlerin yerleştiği önemli bir liman şehri olmuştur.

Nüfus ve Dağılım

Arnavut Nüfusunun Yoğun Olduğu Şehirler

Arnavut topluluğu, Romanya’nın çeşitli bölgelerine dağılmış olsa da, özellikle aşağıdaki şehirlerde daha yoğun bir şekilde bulunmaktadır:

Bükreş: Başkent Bükreş, Arnavut nüfusunun en yoğun olduğu şehirlerden biridir. Burada Arnavut kültürel etkinlikleri ve dernekleri aktif olarak faaliyet göstermektedir.

Köstence: Karadeniz kıyısındaki bu liman şehri, tarihsel olarak Osmanlı döneminden itibaren Arnavut göçmenlerin yerleşim yeri olmuştur.

Timișoara (Temeşvar): Batı Romanya’da yer alan bu şehirde de kayda değer bir Arnavut topluluğu bulunmaktadır.

Kültürel ve Dini Yaşam:
Romanya’daki Arnavut toplumu, Osmanlı döneminden günümüze kadar süregelen bir tarihî ve kültürel mirasa sahiptir. Osmanlı döneminde devlet görevlisi, asker ve tüccar olarak bu topraklara gelen Arnavutlar, zamanla Romanya toplumunun ayrılmaz bir parçası olmuştur. Günümüzde, sayıları azalmış olsa da Arnavut kimliği Romanya’da hâlâ varlığını sürdürmektedir.

Arnavutlar, Romanya’da kendi dini ve kültürel kimliklerini korumuşlardır. Osmanlı döneminden kalma camiler ve mezarlıklar, bu kültürel mirasın izlerini taşır. Ortodoks Arnavutların kurduğu kiliseler vardır. Ayrıca, Arnavutça konuşan topluluklar, kendi dil ve kültürlerini yaşatma çabasındadır.

Arnavut Sivil Toplum Örgütleri

Romanya’daki Arnavut topluluğu, kültürel kimliklerini ve geleneklerini yaşatmak amacıyla çeşitli sivil toplum kuruluşları kurmuştur. Bunlardan bazıları şunlardır:

Romanya Arnavut Kültür Derneği: Arnavut kültürünü tanıtmak ve topluluk içindeki dayanışmayı güçlendirmek amacıyla faaliyet gösteren bu dernek, çeşitli etkinlikler ve projeler düzenlemektedir.

Bükreş Arnavut Topluluğu: Başkentteki Arnavutların bir araya geldiği bu topluluk, eğitim programları, kültürel etkinlikler ve sosyal projelerle Arnavut kültürünün yaşatılmasına katkı sağlamaktadır.

Bükreş Arnavut Topluluğu, eğitim ve kültürel etkinlikler düzenleyerek Arnavut gençlerinin ana dillerini ve kültürlerini unutmamalarını sağlamaktadır.

Arnavut Gençlik Birliği: Genç nesillerin Arnavut kültürüyle bağlarını güçlendirmek ve onları bir araya getirmek amacıyla kurulan bu birlik, gençlere yönelik çeşitli programlar ve etkinlikler organize etmektedir.

Bu sivil toplum kuruluşları, Romanya’daki Arnavutların kültürel miraslarını koruma ve tanıtma çabalarının önemli bir parçasıdır.

Ekonomik Durum

Günümüzde Romanya’daki Arnavut topluluğu, ticaret, inşaat sektörü ve hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. Bazı Arnavut kökenli iş insanları, Romanya’da önemli ticari faaliyetlerde bulunmaktadır.

Arnavut kültürü, özellikle gastronomi ve müzik alanlarında Romanya’daki etkisini sürdürmektedir. Bükreş’te ve diğer büyük şehirlerde Arnavut restoranları ve kafeleri bulunmakta, bu mekanlar hem Arnavutlar hem de Romanyalılar tarafından ilgi görmektedir.

Arnavut Siyasi Kuruluşları

Romanya Arnavutları Birliği Rumence : Liga Albanezilor din România, ALAR; Arnavutça : Lidhja e shqiptarëve të Rumanisë, Romanya Arnavut toplumunu temsil eden partidir. 2000 yılından beri mecliste Arnavut azınlık kontenjanı olarak ayrılan tek sandalyeyi seçimlerde kazanmaktadır.

Romanya’da bazı Arnavut kökenli bireyler yerel yönetimlerde ve iş dünyasında etkin roller üstlenmiştir.

Arnavut Diasporası: Romanya’daki Arnavutlar, Balkanlar ve özellikle de Arnavutluk ve Kosova ile tarihsel ve kültürel bağlarını sürdürürler. Bu bağlar, göçler ve kültürel etkileşimlerle zenginleşir.

Arnavutlar, Romanya toplumuna entegre olmuş ve çeşitli alanlarda başarılı olmuşlardır.
Arnavutların Romanya’daki varlığı, ülkenin kültürel çeşitliliğine katkıda bulunmuştur. Arnavutlar, kendi kültürlerini ve geleneklerini Romanya’da yaşatmaya devam etmektedirler. Ayrıca, Romanya’da Arnavutça eğitim veren okullar ve dernekler de bulunmaktadır.

Sonuç olarak, Arnavutların Romanya’ya yerleşimi, tarih boyunca çeşitli dönemlerde gerçekleşmiş ve günümüzde de devam etmektedir. Arnavutlar, Romanya toplumuna entegre olmuş ve ülkenin kültürel zenginliğine katkıda bulunan önemli bir topluluktur.

Romanya’daki Arnavut varlığı, Osmanlı döneminden başlayarak günümüze kadar süregelen tarihi ve kültürel bağlarla şekillenmiştir. Arnavutlar, farklı dönemlerde Romanya’ya göç etmiş ve ülkenin çeşitli bölgelerinde topluluklar oluşturmuşlardır. Bugün Romanya’da yaşayan Arnavutlar, kültürel kimliklerini büyük ölçüde koruyarak bu ülkenin çok kültürlü yapısının bir parçası haline gelmişlerdir.

Romanya Tarihinde iz bırakan Arnavutlar

Romanya’daki en önemli Arnavut ailesi Ghica’dır. (Türkçe: Cyika) (Arnavutça: Gjika). Bu aile uzun yıllar bölgeyi yönetmiştir.

Arnavut Eflak, Boğdan Moldova Prensleri

Vasile Lupu – 1634 ile 1653 yılları arasında Moldavya Voyvodası .
George Gjika – Ghika ailesinin kurucusu, 1658-1659 yılları arasında Moldova Prensi ve 1659-1660 yılları arasında Eflak Prensiydi. [ 23 ]
Grigore I Gjika – Eylül 1660 ile Aralık 1664 arasında ve tekrar Mart 1672 ile Kasım 1673 arasında Eflak Prensi.
Grigore II Gjika – Dört farklı aralıklarla Moldavya Voyvodası (Prensi).
Matei Gjika – 11 Eylül 1752 ile 22 Haziran 1753 arasında Eflak Prensi .
Scarlat Gjika – Moldavya Prensi (2 Mart 1757 – 7 Ağustos 1758) ve iki kez Eflak Prensi (Ağustos 1758 – 5 Haziran 1761; 18 Ağustos 1765 – 2 Aralık 1766.
Alexandru Gjika – Aralık 1766’dan Ekim 1768’e kadar Eflak Voyvodası (Prens ).
Grigore III Gjika – 29 Mart 1764 – 3 Şubat 1767 ve Eylül 1774 – 10 Ekim 1777 arasında Moldavya Prensi ve Eflak: 28 Ekim 1768 – Kasım 1769.
Grigore IV Gjika – 1822 ile 1828 arasında Eflak Prensi .
Alexandru II Gjika – Nisan 1834’ten 7 Ekim 1842’ye kadar Eflak Prensi .
Moldova Prensleri

Siyaset

Dimitrie Gjika – 1868 ile 1870 yılları arasında başbakanlık yapmış, Rumen bir politikacı ve Muhafazakar Parti’nin önde gelen bir üyesiydi.
Bonifaciu Florescu – Rumen yazar, devrimci.
Dimitrie Gjika-Comănești – Rumen asilzade, kaşif, ünlü avcı, maceracı ve politikacı.
Pantazi Gjika – Eflak, daha sonra Rumen politikacı ve avukat.
Albert Gjika – Arnavut-Romen yazar ve sosyetik.
Alexandrina Cantacuzino – Rumen siyasi aktivist, hayırsever ve diplomat, 1920’ler ve 30’larda ülkesinin önde gelen feministlerinden biri.
Dimitrie Gjika – Rumen siyasetçi.
Vladimir Gjika – Rumen diplomat
Ioan Grigore Gjika – Romanya Prensliği Dışişleri Bakanı olarak görev yapan Rumen politikacı

Askerler

Cătun’lu Leca , 17. yüzyılda Eflak’ın askeri komutanı ve postelnik.
Matila Gjika – Rumen Deniz subayı, romancı, matematikçi, tarihçi, filozof, diplomat ve 1930’ların sonu ile 1940’a kadar Birleşik Krallık’ta Tam Yetkili Bakan

Sanat ve kültür

Kristaq Antoniu – Rumen operet tenoru, bariton ve aktör.
Victor Eftimiu – Rumen şair ve oyun yazarı.
Aleksandër Stavre Drenova – şair
Lasgush Poradeci – yazar ve şair
Medya, yazarlar ve gazeteciler
ND Cocea – Rumen gazeteci, romancı, eleştirmen ve sol görüşlü siyasi aktivist.
Dora d’Istria – Eflak doğumlu Romantik yazar, feminist ve Arnavut Ulusal Uyanışı’nın figürü .
George Magheru – Rumen şair ve oyun yazar.

İbrahim Temo’nun Romanya dönemi,

İbrahim Temo hem Jön Türk hareketi hem de Romanya’daki Arnavut varlığı açısından önemli bir kişiliktir.

İbrahim Temo (1865-1945), Osmanlı modernleşme sürecinde önemli bir figür olarak öne çıkan bir Arnavut aydını ve Jön Türk hareketinin kurucularından biriydi. Aslen Arnavutluk’un Struga kentinden olan Temo, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin (İTC) kurucusu olup, Osmanlı’da reform hareketlerine öncülük eden isimlerden biridir.

1895 yılında Osmanlı yönetiminin baskılarından kaçan Temo, Romanya’ya yerleşti ve hayatının büyük bir kısmını burada geçirdi. Romanya dönemi, onun hem tıbbi kariyerini hem de siyasal faaliyetlerini sürdürdüğü bir dönem olmuştur.

Romanya’da Tıbbi Kariyeri ve Sosyal Hayatı

İbrahim Temo, Romanya’ya yerleştikten sonra burada doktorluk yapmaya başladı ve tıp alanında önemli çalışmalara imza attı. Köstence’de bir klinik açarak halk sağlığı alanında hizmet verdi. Romanya’daki Arnavut ve Osmanlı göçmenlerine yardım eden, halk arasında sevilen bir doktor olarak tanındı.

Romanya’nın siyasi ve toplumsal hayatına da entegre olan Temo, Romanya vatandaşlığına geçerek, burada kalıcı bir yer edinmeyi başardı. Köstence ve Bükreş’teki Arnavut topluluğuyla yakın ilişkiler kurarak, kültürel faaliyetlere öncülük etti.

Siyasi ve İttihatçı Faaliyetleri

Romanya, Osmanlı muhalifleri için önemli bir sığınak haline gelmişti. İbrahim Temo, burada Osmanlı’daki Jön Türk hareketini desteklemeye devam etti. 1908 Jön Türk Devrimi’nin hazırlık sürecinde Romanya’da yoğun faaliyetlerde bulundu. Osmanlı’daki İttihat ve Terakki Cemiyeti ile iletişimini sürdürerek, devrim hareketine destek verdi.

Ayrıca, Bükreş ve Köstence’de Arnavut milliyetçiliğini destekleyen yayınlar ve dernekler kurarak Arnavut aydınlanma sürecine de katkı sağladı. Osmanlı’dan bağımsızlık yanlısı Arnavut grupları ile Osmanlı’daki reform yanlıları arasında bir denge kurmaya çalıştı.

Son Yılları ve Mirası

İbrahim Temo, Osmanlı’nın çöküşünden sonra Romanya’da kalmaya devam etti. Arnavut kökenli bir Osmanlı aydını olarak, hayatının sonuna kadar Romanya’da doktorluk ve kültürel çalışmalar yaptı. 1945 yılında Romanya’da vefat etti.

Bugün Romanya’daki Arnavutlar arasında hâlâ saygıyla anılan bir figür olan Temo, hem Osmanlı reform hareketlerinde hem de Romanya’daki Arnavut aydınlanma sürecinde önemli bir rol oynamıştır.

İbrahim Temo’nun Romanya’daki dönemi, hem Osmanlı muhalif hareketi hem de Romanya’daki Arnavut diasporasının kültürel ve siyasi gelişimi açısından kritik bir dönemdi.

#ARNAVUTHABER