Makedonya Ekonomisine Genel Bakış

Makedonya’da Genel Ekonomik Durum

Ekonomik Yapı

Makedonya genel olarak tarım ekonomisine dayanan bir ülkedir. Tarım sektörü GSYİH’nın %11,2’sini oluşturmakta ve aktif nüfusun da % 18,3’ünü içermektedir. Başlıca tarım ürünleri; pirinç, pamuk, tütün ve çeşitli meyvelerdir. Koyun ve keçi besiciliği de bir o kadar önemlidir.

Ülkede sınırlı kapasitede demir, bakır ve kurşun cevherleri bulunmaktadır. Ülkenin en önemli sanayi sektörleri; kimyevi ürünler, demir-çelik, makine, metalürji ve tekstildir. Tekstil, özellikle de deri sanayii, en önde gelen sanayi kolunu oluşturmaktadır.

Sanayi sektörü GSYH’nın % 26,3’üne katkıda bulunmakta, işgücünün % 29,1’ine istihdam sağlamaktadır. Hizmet sektörü ise GSYİH’nın % 62,5’ini oluşturmakta ve nüfusun da % 52,6’sını istihdam etmektedir. Hizmetler özellikle ticaret, taşımacılık, telekomünikasyon, bankacılık alanlarında yoğunlaşmaktadır.

Kurumlar ve gelir vergisi % 15’ten  2007 yılında %12’ye, 2008 yılında ise %10’a düşürülmek suretiyle Bölgedeki hatta Avrupa’daki en düşük vergi olmuştur. Bu önlemle yabancı yatırımların arttırılması, ekonomik büyümenin sağlanması ve işsizlik oranının düşürülmesi hedeflenmiştir. Bir süredir uygulanan ekonomik reform programı ve düşük enflasyon politikası sayesinde Makedonya makroekonomi verilerinde kaydedilen görece olumlu gelişmeler devam etmiştir. Hükümetin önceliği yabancı yatırımcıları ülkeye çekmek ve özel sektöre ağırlık vermektir.

2015’te d % -0,25 olarak gerçekleşen enflasyon oranının 2016 yılında % 0,1 civarında olacağı tahmin edilmektedir. 2015 yılında 141 milyon dolar civarında olan cari açığın, 2016 yılında 194 milyon dolar olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 2016 yılı IMF tahmini GSYİH’sı 10,5 milyar dolar civarında,  reel büyüme ise % 2,2 oranındadır. Kişi başına düşen milli gelir 5060 dolar ise de satın alma gücü paritesine göre bu miktar 10.492 dolara ulaşmaktadır.

Makedonya Yatırım Ajansı’nın ülkeye yabancı yatırımcı çekmek için hazırladığı yayınlarda ve gerçekleştirdiği sunuşlarda Makedonya’nın gelişmiş bir altyapıya sahip olduğu belirtilmesine ve bu bilginin diğer bölge ülkeleriyle kıyaslandığında doğru olmasına rağmen, ülke ekonomisinin hemen hemen her alanının ciddi olarak modernleştirilmesi, geliştirilmesi ve her şeyden önemlisi bürokrasi, yargı ve özel sektörde hakim olan ağır ve gevşek iş kültürünün profesyonelleştirilmesi yönündeki şiddetli ihtiyaç devam etmektedir.

Yaşanan ekonomik ve uluslararası politika sıkıntılarına rağmen, özellikle 2009 yılında yeniden AB entegrasyonuna odaklanan hükümetin çabaları sonucunda, 15 Ekim 2009’da yayımlanan son ilerleme raporunda Avrupa Komisyonunun Makedonya ile tam üyelik müzakerelerine başlanması yönündeki tavsiye kararı açıklanmıştır.

Halihazırda Yunanistan ile yaşanan isim sorunu çözülmeden Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği için somut herhangi bir adım atılması mümkün görünmemekte olup, söz konusu sorunların çözümüne ilişkin yoğun uluslararası çabalar devam etmektedir. Makedonya’nın NATO ve AB üyeliği önündeki en büyük engel durumunda bulunan isim sorununun bir şekilde çözümlenmesi, ülkesel ve bölgesel güvenliği önemli bir ölçüt olarak değerlendiren uluslararası yatırımcılar açısından büyük önem taşımaktadır.

Ekonomi Politikaları

Makedonya geçen yıllarda makroekonomik düzeyde başarılar elde etmiştir. Dinar sabit ve Avro’ya karşı istikrarlıdır.Ülkenin sınırlı ve çok çeşitli olmayan ihracat kapasitesini arttırmak amacıyla gayri resmi olarak kontrol altında tutulan kur ve doğrudan yabancı sermaye akışını teşvik eden politikaların devam ettirilmesi beklenmektedir.

Hükümet Denar’ın, Avro karşısında dengede tutulması gerektiğini görmekle birlikte, ekonomik aktiviteleri canlandıracak ve yatırımcıları çekecek ulaştırma ve enerji altyapısına ilişkin sermaye harcamalarını da arttırmak istemektedir. Bütçe açığı 2016’da GSYİH’nın % 1,85’i oranında genişlemiş, kamu borçları ise GSYİH’nın % 30,6’sı oranında kalmıştır. Bu oranlar Bölgedeki diğer ülkelere nazaran düşük görülebilmekle birlikte, Makedonya gibi küçük bir ekonomi için ciddi sayılmaktadır.

Yunanistan ve Avrupa Birliği ekonomilerinde görülen olumsuz gelişmelerin Makedonya ekonomisinde de ciddi etkileri olmaktadır. Zira Makedonya dış ticaretinin yarısından fazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır.

Yunanistan özelinde ise, iki ülke arasında yaşanan tüm siyasi ve toplumsal sorunlara rağmen, adı geçen ülke hala Makedonya’nın doğal ticari ve ekonomik ortaklarından biri olma özelliğini korumaktadır. Yunanistan, Makedonya’nın en önemli üçüncü dış ticaret ortağıdır ve Makedonya’da 1990’lı yıllarda gerçekleştirilen özelleştirmeler sırasında yapılan satın almalar sonucunda Makedonya’daki en önemli yabancı yatırımcı ülkeler arasında ön sıralarda yer almaktadır. Halen Makedonya’nın en büyük bankası durumunda bulunan Stopanska Banka’nın sahibi Yunanistan Merkez Bankasıdır. Ayrıca, ülkedeki tek petrol rafinerisi de Yunanlılara aittir. Halihazırda Makedonya’daki Yunan yatırım tutarının 1 milyar Avronun üzerinde olduğu bilinmektedir.

Ülkenin iç siyasi yapısı da Makedonya ekonomisi açısından iyi izlenmesi gereken bir nitelik taşımaktadır.

Makedonya’da resmi rakamlara göre ülke nüfusunun % 25’ini oluşturan fakat sağlıklı bir sayım yapılmadığı için %35 olduğu belirtilen Arnavutların içinde yer almadığı herhangi bir hükümetin kurulması mümkün bulunmamaktadır. İki etnik grup arasında genellikle güvene dayanmayan ve farklı öncelikler taşıyan ilişkiler nedeniyle zaman zaman hükümetlerin ciddi sıkıntılar yaşadığı gözlenebilmektedir. Örneğin, Yunanistan ile yaşanan isim sorunu Makedonlar için büyük bir önem taşımakta iken, AB ve NATO üyeliğinin getirmesini umdukları faydalar yanında bazı Arnavutlar ülkelerinin isminin ne olacağı hususunun çok da önemli olmadığını belirtmektedir.

Gerek hükümet gerek başka çevreler tarafından sıklıkla iç siyaset malzemesi olarak kullanılan Yunanistan’la yaşanan isim sorununun aşılamaması, bunun sonucunda zaten sorunlu olan Makedon-Arnavut ilişkilerinin daha da gerilmesine sebep olabilecek nitelikte değerlendirilmektedir.

Her iki problem, zaten çok küçük bir pazar olan Makedonya’nın ulusal ve uluslararası güvenlik gerekçeleriyle yatırım yapılması riskli bir ülke olarak algılanmasına neden olmaktadır.

Aslında yeterli veriye dayanmayan söz konusu yanlış algılamaların üstüne bir de ülkenin içindeki yolsuzluk, yavaş iş kültürü, ağır ve sorunlu işleyen bürokrasisi ve zaman zaman tarafsızlığını kaybedebilen ve çok ağır işleyen yargı sistemi gibi etmenler eklenince tablonun biraz daha karardığı görülmektedir.

Ekonomik Performans

2008 yılı sonunda başlayan ve 2009’da bütün dünyayı saran küresel ekonomik ve finansal kriz Makedonya’da çok etkili olmamıştır. Bunun nedeni, Makedon ekonomisinin ve özellikle finans piyasasının küresel ekonomiye henüz entegre olamamasının sağladığı avantajdır.  Özellikle krizin kaynağı pozisyonunda bulunan ve küresel ekonomideki çöküşten doğrudan etkilenen uluslararası finans kuruluşlarının zaten çok küçük olan Makedonya finans piyasasında operasyonlarının bulunmaması, Makedonya finans sisteminin ayakta kalabilmesine vesile olmuştur. Bununla birlikte Makedonya ekonomisinin, 1991’de ülkenin bağımsızlığını kazandığı dönemlerdeki ekonomik büyüklüklerine ancak ulaşmakta olduğu da dikkate alınmalıdır.

Makedonya geçen yıllarda makroekonomik düzeyde başarılar elde etmiştir. Dinar sabit ve Avro’ya karşı istikrarlıdır.

Kağıt üstünde, özellikle maliyetler açısından önemli avantajlar sunan Makedonya’da, çok ağır işleyen, bilgi ve istatistik yaratma ve depolama konusunda önemli zaafları bulunan ve bu nedenle kayda değer bir değerlendirme yapılmasını sağlayacak verilerden yoksun bir bürokrasi bulunmaktadır. Çok sık değişen mevzuat ve güven duyulmayan yargı sistemi, olası yabancı yatırımcıların Makedonya’da gerçekleştirmeyi öngördüğü yatırım kararlarını bir kez daha değerlendirme gereği duymalarına neden olabilmektedir.

Bununla birlikte, AB üyesi olsun olmasın bölgedeki diğer ülkelerdeki benzer sıkıntılarla karşılaştırıldığında Makedonya’nın yukarıda belirtilen hususlarda çok kötü durumda olduğu yönünde bir beklenti yaratmak da yanlış olacaktır, çünkü yukarıda belirtilen sorunlar ve iş kültürü hemen hemen aynı olan tüm Balkan ülkeleri için geçerlidir. Dolayısıyla, Makedonya’nın genel olarak diğer bölge ülkelerinden daha iyi durumda olduğu belirtilmelidir.

Orta vadede Makedonya ekonomisinin büyümesi için, bölge ülke ekonomilerinin toparlanması, ülkenin kalıcı bir makroekonomik istikrarı sağlaması ve gelecek yıllarda yatırımcıları teşvik eden reformları gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Makedonya Cumhuriyeti’nin Ekonomik verileri

Kaynak; T.C. Ekonomi Bakanlığı / Dış İşleri Bakanlığı