Arnavutluk Ulusal Hareketinin Lideri. 16 Ocak 1844’te Güney Arnavutluk’un en büyük ailelerinden birinin ferdi olarak Vlora’da doğdu. Memleketinde ilkokulu bitirdikten sonra, Selanik’teki tam zamanlı Türk okulunda eğitimine devam etti ve ardından Yanya’daki Zosimea lisesininden mezun oldu. 1860 yılında High Gate Tercüme Bürosunda çevirmen olarak çalıştı. 1862’den 1864’e kadar Yanya’daki yerel yönetimde görev yaptı ve sonra Tërhallë’ye (Teselya) ve daha sonrasında İstanbul’a yerleşti. Jani Vreton, Hoxha Tahsini, Kostandin Kristoforidhi, Pashko Vasa ve Sami Frashëri ile birlikte Arnavut alfabesinin oluşması ve bir Arnavut kültür toplumunun oluşturulması için ilk çalıştı. İsmail Qemali’ye daha sonra Türk idaresinde, İstanbul Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği, Varna mitesarifliği, Aşağı Tuna Valiliği (Tulxhë-Bulgaristan) gibi bir dizi üst düzey görev verildi. 1877’de Sultan II. Abdülhamiti’in politikasına karşı çıkmak ve Mithat Paşa’nın (reformcu, muhalefet) liberal görüşlerini desteklemekle suçlandı. Bu suçlamalar ile saray onu Anadolu’daki Kütahya, Eskişehir ve Bursa şehirlerinde sürgüne mahkum etti. 1884’te serbest bırakıldı. Gelibolu Sancağı mitesaraflığına sonra Trablus Libya Vilayeti valiliğine atandı. 1900’de Abdülhamit’in baskılarından dolayı ülkeden kaçtı. İstanbul’dan ayrılması onu motive etti, böylece fikirlerini daha iyi ifade etmeye başladı. İsmail Qemali Arnavutluk davasına kafa yorduğu, bağlar kurduğu ve Arnavutluk Ulusal Hareketinin siyasi çevreleriyle işbirliği yaptığı çeşitli Avrupa ülkelerinde kaldı. Arnavut vatanseverlik hareketinde aktif hale geldi, Arnavutça dilinin ortak bir alfabesinin oluşturulması ve bir Arnavut kültür toplumunun oluşturulması çabalarına katıldı. İsmail Qemali ayrıca ulusun ve haklarının tanınması için Avrupa’da yoğun siyasi faaliyetlerde bulundu. Arnavutluk’un İmparatorlukta tam özerkliği için, politik platformu olan zamanın yerli ve yabancı basınında yazılar yazdı. İmparatorluk içinde ulusların haklarının tanınması için ilerleyen zamanlarda Jön Türk(İttihatçılar) hareketinde yer aldı, ancak iktidarı ele geçirdikten sonra darbe yapan ve askeri diktatörlük kuran Talat, Enver ve Cemal paşaya muhalefet etti. 1909’da İttihatçılara karşı mücadele için siyasete girdi ve Liberal Parti (Ahrar Fırkası) başkanlığına seçildi. Kendisini 1910-1912 yıllarındaki İttihatçı iktidara ve baskı politikalarına karşı ayaklanmanın ilham kaynağı ve organizatörü olarak ortaya çıktı. Luigj Gurakuqi ve diğer vatanseverlerle birlikte Haziran 1911’in Greca Memorandum’unu hazırladı.

İttihatçıların beceriksiz politikaları sonucu Balkanlar kaybedilince Arnavut topraklarının Sırbistan, Yunanistan ve Karadağ tarafından işgalini önlemek için gemiyle Vlora’ya gitti. 19 Kasım 1912’de Arnavut vatandaşlara Arnavutluk’ta bir Ulusal Meclis toplanacağını duyurdu. 28 Kasım 1912’de başkanlığında Vlora’da toplanan bu mecliste Arnavutluk’un bağımsızlık ilanını okudu ve Ulusal Arnavutluk bayrağını göndere çekti. Daha sonra Geçici Hükümet Başkanı ve Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. Dış politikasında İsmail Qemali, ulusal bağımsızlık ve egemenlik ihlalleri ile uğraştı. Zorlu iç ve dış koşullara rağmen, İsmail Qemali başkanlığındaki hükümet bağımsız bir devleti örgütlemek ve inşa etmek için bir dizi önlem aldı. Tüm bu faaliyetlerde İsmail Qemali devlet adamı ve ileri görüşlü bir diplomat olduğunu gösterdi bağımsız Arnavut devletini kararlılıkla savundu. Ancak Büyük Güçler onun kurduğu hükümeti tanımıyordu. 1913 yılında Bekir Fikri bey üstünden İzzet Paşa ile görüştü. Osmanlı İmparatorluğu, Bulgaristan ve Arnavutluk’un birlikte Yunanistan ve Sırbistan’a saldırması için mutabık kalındı. Bu anlaşmaya göre Arnavutluk Kosova ve Çameria’yı alacak Bulgaristan Makedonya’yı Osmanlı İmparatorluğu Batı Trakya ve Selanik vilayetini alacaktı. Arnavutların silahlanması için gemiyle Osmanlı İmparatorluğu silah gönderecekti. Fakat bu plandan Yunanistan ve Sırbistan haberdar oldu. Batılı devletler İsmail Qemali hükümetine darbe yaptı, İsmail Kemali Fransa’ya kaçmak zorunda kaldı. Birinci Dünya savaşı bitiminde 1918’de Arnavutluk’taki harekete destek sağlamak için hareket etti. İtalya geçişine izin vermedi, zorunlu ikamete mecbur bıraktı 24 Ocak 1919’da İtalya’nın Peruggia kentinde kalp krizinden vefat etti. Cenazesi Vlora’ya getirildi Bektaşi geleneklere göre Tekkeye defnedildi.

Ölümünden sonra yayınlanan anıları Osmanlı devletinden birine ait İngilizce olarak basılan ilk hatıratır. Çökmekte olan İmparatorluğun sorunlarına liberal, çok kültürlü bir yaklaşımın eşsiz bir kaydıdır. Bazı Arnavut tarihçiler, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışı ve kurtuluş savaşını başlatmasını; balkanların kaybından sonra İsmail Qemal’in Vlora’ya çıkıp Ulusal Kurtuluş mücadelesi başlatmasından örnek aldığını belirtmektedir.

🇦🇱 Babait të Kombit, Ismail Qemali.

Udhëheqës i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Lindi në Vlorë më 16 Janar 1844 në një nga familjet më të mëdha të Shqipërisë së Jugut. Pasi kreu shkollën fillore në vendlindje, vijoi studimet në shkollën plotore turke në Selanik, ku ishte internuar familja e tij dhe më pas kreu gjimnazin “Zosimea” në Janinë. Në vitin 1860 punoi si përkthyes pranë zyrës së përkthimit të Portës së Lartë. Nga vitet 1862-1864 shërbeu në administratën vendore në Janinë e më pas u transferua në Tërhallë (Thesali) e përsëri në Stamboll. Ai mori pjesë, së bashku me Jani Vreton, Hoxhë Tahsinin, Kostandin Kristoforidhin, Pashko Vasën e Sami Frashërin, në mbjedhjen e parë për caktimin e alfabetit të shqipes dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Ismail Qemali pati në vijim një varg detyrash të larta në administratën turke si: kryesekretar i Ministrisë së Punëve të Jashtme në Stamboll, mytesarif i Varnës (Bullgari), guvernator i Danubit të Poshtëm (Tulxhë-Bullgari) etj. Më 1877 Porta e Lartë e akuzoi si kundërshtar të politikës së Sulltan Abdyl Hamitit II dhe përkrahës të pikëpamjeve liberale të Mithat Pashës (funskionar i lartë i Perandorisë, reformator, opozitar). Me këto akuza Porta e Lartë e dënoi me 7 vjet internim në qytetet Kytahja, Eskishehir dhe Bursa në Anadoll. U lirua më 1884 dhe u emërua si mytesarif i sanxhakut të Galiopolit dhe guvernator i Vilajejtit të Tripolit Libi. Më 1900 për t’u shpëtuar ndjekjeve të sulltanit, u arratis nga Turqia dhe i dorëzoi dorëheqjen sulltanit, duke e motivuar largimin e tij nga Stambolli, se në këtë mënyrë do t’i shprehte më mire idetë e tij dhe do t’i kushtonte kujdesin e duhur çështjes shqiptare.
Ismail Qemali qëndroi në vende të ndryshme të Europës ku vendosi lidhje dhe bashkëpunoi me rrethet politike të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. U aktivizua në lëvizjen patriotike shqiptare, mori pjesë në përpjekjet për caktimin e një alfabeti të përbashkët të gjuhës shqipe dhe për formimin e një shoqërie kulturore shqiptare. Ismail Qemali zhvilloi gjithashtu veprimtari të ngjeshur politike në Europë për njohjen e kombit dhe të të drejtave të tij. Ai shpejt do të shpallte në shtypin e kohës, vendas dhe të huaj, platformën e tij politike për autonominë e plotë të Shqipërisë ndaj Perandorisë. Mori pjesë në lëvizjen xhonturke, në krahun përparimtar të saj, që ishte për njohjen e e të drejtave të kombeve të Perandorisë, por u hodh kundër Xhonturqve, kur këta morën pushtetin dhe vendosën diktaturën ushtarake. Më 1909 mori pjesë në kundërrevolucionin kundër Xhonturqve dhe u zgjodh kryetar i Partisë Liberale (Ahrar). U dallua si frymëzues dhe organizator i kryengritjes kundërosmane të viteve 1910-1912. Së bashku me Luigj Gurakuqin e patriotë të tjerë hartoi Memorandiumin e Greçës të qershorit 1911 dhe në fund të atij viti mori nismën për organizimin e Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1912. Më 19 nëntor 1912 njoftoi bashkëatdhetarët se do të mblidhej në Shqipëri një Kuvend Kombëtar. Në këtë kuvend, që u mblodh nën kryesinë e tij më 28 nëntor 1912 lexoi deklaratën e shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë dhe ngriti flamurin kombëtar. Pas kësaj u caktua kryetar i Qeverisë së Përkohshme dhe minister i Punëve të Jashtme. Në politikën e tij të jashtme Ismail Qemali u bë i papajtueshëm ndaj çdo cënimi të pavarësisë e të sovranitetit kombëtar. Pavarësisht kushteve të vështira të brendshme e të jashtme, qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali mori një varg masash për organizimin dhe ndërtimin e shtetit të pavarur. Në të gjitha këto veprimtari Ismail Qemali u tregua burrë shteti dhe diplomat largpamës, mbrojti me vendosmëri shtetin e pavarur shqiptar. Por Fuqitë e Mëdha nuk e njohën Qeverinë e tij.

ARNAVUT HABER