Venedik Cumhuriyeti’ne ait olan İstria yarımadasın da 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar veba sebebiyle yerli nufüs azalmış, yarımadaya yerleşen slav nufüsu artmıştı. Yarımadası’nın nüfusunun azalması, Venedik Cumhuriyeti’ni bölgeye Arnavut yerleşimcilerle yeniden doldurmaya sevk etti. Karadağ, Kosova ve Arnavutluk’tan katolik Arnavutlar getirilip bölgeye yerleştirdi.

Gelen Arnavutların konuştuğu Gegh lehçesi zamanla İstria İtalyancası ve yarımadada konuşulan çeşitli dillerin etkileşimi, Istrian Arnavut lehçesinin oluşumuna yol açtı. Aynı şekilde Zadar Arnavutçasıda etkilenmiştir. İki lehçede bugün konuşulmaktadır. İskenderbey dönemi sonrası yerleşen Arnavutlara Arbanasi adı verilmiştir.

Lehçenin hayatta kalan tek metni, 1830’larda yerel bilgin Pietro Stankovich tarafından yazılmıştır. Stankoviç, İncil’de geçen Müsrif Oğul hikayesini İstria Arnavutça’sı ile yazdı ve lehçenin küçük bir sözlük sayılabilecek kelime listesini hazırladı.

İstria yarımadası bugün Hırvatistan sınırları içinde bulunmaktadır. Hırvatistan’da 2011 sayımına göre 17500 Arnavut yaşamaktadır. Bunların %60 Müslüman %40 Katolik inanca sahiptir. Bu nüfus dili konuşan asimile olmamış Arnavutlardır. Büyük kısmı Yugoslavya zamanı yerleşmiştir.

Zadar şehrinde yaşayan Arnavutlar

Bu nüfusun bir kısmı Venedik egemenliği sırasında İstria, dalmaçya sahil ve adalara yerleştirilen Arnavutlardır. Bir kısmı Osmanlı ile savaş sonrası yerleşen Arnavutlardır. Bir kısmıda Yugoslavya dönemi ve sonrası yerleşen Arnavutlardır.

Günümüz Hırvatistan’da Venedik dönemi yerleşen Arnavutların büyük çoğunluğu dil konusunda asimile olmuştur. Fakat İstria yarımadası ve dalmaçya sahillerinde Arnavut kökenli olduğunu söyleyen ciddi bir nüfus vardır. Ayrıca Hırvatistan genelinde bugün Arnavut olduklarını belirtmeselerde Arnavut soyadına sahip pek çok aile vardır. (örneğin Bulaja, Mataija, Šolaja, Saraja, Suknajić , Rapajić), “-ez” (Kokez, Kekez, Ivez, Malez vb.) ve (Šimleša, Šimrak, Šinđo/a/n, Šintić, Kalember, Flego, Macura, Cecić, Kekić, Zotović bunlardan bazılarıdır.

Hırvatistan’da Arnavutları temsil eden tek siyasi parti , Ermina Lekaj Prljaskaj liderliğindeki Hırvatistan Arnavutları Birliği’dir. Ermina Lekaj Prljaskaj Hırvatistan meclisine de seçilmiş Arnavut temsilcidir.

Hırvatistan’a Arnavut yerleşimi, özellikle Arnavut diasporasının Balkanlar ve Avrupa’daki hareketleriyle bağlantılıdır. Bu konuda elimdeki bilgilere göre, Arnavutların Hırvatistan’a yerleşimi özellikle Osmanlı dönemindeki göçler ve sonrasında yaşanan tarihsel süreçlerle ilişkilidir.

Arnavutlar, Balkan Yarımadası’na özgü bir etnik grup olarak, tarih boyunca sosyal, ekonomik ve politik nedenlerle çeşitli bölgelere göç etmişlerdir. Orta Çağ’dan itibaren, özellikle 13. ve 18. yüzyıllar arasında, Arnavutlar Güney Avrupa’ya ve daha geniş bölgelere yayılmışlardır. Bu süreçte, Arbanasi gibi daha küçük Arnavut topluluklarının 18. yüzyılda Güney Hırvatistan’a yerleştiği bilinmektedir. Bu yerleşim, genellikle ekonomik fırsatlar veya siyasi baskılardan kaçış gibi nedenlere dayanmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun Balkanlar’daki genişlemesi sırasında, 15. yüzyılda Arnavutlar Osmanlı yönetimine karşı direniş göstermiş, ancak bu direnişin kırılmasından sonra birçok Arnavut İtalya, Yunanistan ve Hırvatistan gibi bölgelere göç etmiştir. Hırvatistan’daki Arbanasi topluluğu, bu göç dalgalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır ve günümüzde de varlıklarını sürdürmektedir. Örneğin, Zadar gibi şehirlerde Arbanasi topluluğunun kültürel izleri görülebilir; bu topluluk, Arnavutça konuşan ve kendi geleneklerini koruyan bir grup olarak bilinir.

Ayrıca, modern dönemde Hırvatistan’daki Arnavut topluluğu resmi olarak tanınmış bir azınlıktır. Hırvatistan Anayasası’na göre, Arnavutlar azınlık statüsüne sahiptir ve bu nedenle Hırvat Parlamentosu’nda temsil edilmektedirler. Bu, Arnavutların Hırvatistan’daki tarihsel varlığını ve kültürel etkisini resmi olarak kabul eden bir durumdur. Örneğin, 2016 yılında Zadar’da Arbanasi topluluğu için bir Arnavut ortaokulu açılmış ve Arnavutça eğitim materyalleri sağlanmıştır.

Son olarak, Arnavutluk ve Hırvatistan arasındaki diplomatik ilişkiler de bu tarihsel bağları yansıtmaktadır. İki ülke arasında güçlü bir işbirliği bulunmakta ve bu, Arnavutların Hırvatistan’daki varlığını destekleyen bir faktör olarak öne çıkmaktadır. Örneğin, Arnavutluk’un Hırvatistan Bağımsızlık Savaşı’na verdiği destek, iki ülke arasındaki ilişkilerin derinliğini göstermektedir.

Bu bilgiler, Arnavutların Hırvatistan’a yerleşiminin tarihsel bir süreç olduğunu ve özellikle Osmanlı dönemi göçleriyle şekillendiğini ortaya koymaktadır.