Hukuk reformları ve yönetim şekli
Arnavutların ataları olan İlirler Balkanlarda 4000 yıl önce yerleştiler. Balkanların büyük bir kısmına yayılarak bu coğrafyada hakim duruma geldiler. Bugünkü Arnavutluk,Yunanistanın büyük bir kısmı, Makedonya, Kosova, Sırbistan ve çevresindeki ülkeler İlirlerin yaşadığı ve İlirya denilen bölgeydi. İlirler çeşitli isimleri olan kabilelere ayrılmıştı. Bu kabileler yada topluluklar zamanla İllirya krallıkları kurdular. İlir kabilelerine örnek olarak Desaretler, Labeatlar, Liburnlar, Thesprotlar, Epirotlar gibi kabilelerdir. İlir medeniyeti dünyada birçok önemli medeniyeti etkilemiştir. Metallerin işlenmesinde usta olan İlirler aynı zamanda çok iyi savaşçılar olarak tanınırlardı. M.Ö 3yy’da henüz imparatorluğa geçmemiş olan Roma Cumhuriyeti kurulduktan sonra İlirleri tehdit olarak görmüştü. İlir korsanları İtalyan yarımadasının kıyılarını sürekli tehdit ediyordu. Bu sebeple tarihte birçok ünlü Roma-İlir savaşları olmuştur. M.Ö 2yy’da İlirler, İlir Kralı Gentius döneminde Roma 
egemenliğine girdiler. Roma İmparatorluğu döneminde o dönemde İlirlerin yaşadığı bölge olmasından dolayı İlir Yarımadası olarak bilinen bölgenin ismi değiştirilmeyerek ‘’İlliricum’’ denilen bir idari bölgeye ayrıldı. İlirler Roma ordusuna katılıyor ve bu imparatorluğun genişlemesinde büyük rol oynadılar. Hatta Romada imparator ‘’augustus’’ olan onlarca İlir kökenli imparator olduğunu kesin olarak biliyoruz.
M.S 4yy’da yaşanan Kavimler Göçü ile bu imparatorlukta önemli gelişmeler olmuştur.Roma imparatorluğu bu yüzyılda önce idari olarak ikiye bölünmüş (batı-doğu) bir süre sonra Batı Roma İmparatorluğu M.S 476 yılında Gotlar tarafından yıkılmıştır. Kavimler göçü ile imparatorlukta yayılan ve bu imparatorluğa en çok zarar veren kavimlerden biri hiç kuşkusuz bu Gotlardır.Makalemizin konusu olan İlir (Arnavut) kökenli imparator Justinianus Gotlara karşı savaşmıştır. Doğu Roma İmparatorluğu’na zamanla Bizans İmparatorluğu denildi ve 1453 yılına kadar devam etti.Burada ayrıca Roma İmparatorluğunun başkenti Justinianus’tan çok daha önce bir diğer İlir kökenli imparator olan Büyük Konstantin tarafından M.S 330 yılında Romadan bugünkü İstanbulda taşındığını belirtmemiz gerekir. Roma İmparatorluğunun bu yeni başkentine Büyük Konstantin ‘in isminden dolayı ve Konstantin’in Şehri manasına gelen ‘’Konstantinopolis’’ adı verilmiştir.
Justinianus İlirya’nın doğal bir bölgesi olan ve İlirlerin yaşadığı bölge olan Tauresium (Latince olarak Roma zamanında böyle bilinir)’da bugünkü Üsküp yakınlarında 482 yılında doğdu.Tauresium şehri tarihte Dardania olarak bilinen İllirya bölgesinin bir şehriydi.Dardania bölgesinde Dardan adlı İlir kabilesi yaşardı.Makedonyanın kuzeyi,Kosova ve bugünkü Sırbistanın büyük bir kısmını kapsardı.Bahsettiğimiz dönemde Slav topluluğu Balkanlara daha gelmemişti.İlk gelen Slav topluluğu M.S 6 yy’ın ilk yarısında gelmişti.Bunların tam olarak yerleşmeleri M.S 8 ve 9 yy’da tamamlanmıştır.
Justinianus imparator olmadan önce amcası 1.Justin de Bizans imparatoruydu.1.Justin genç Justinianus’u ilk önce saray muhafızlığına getirilmesine yardımcı oldu. Ayrıca Justin onu ‘’patrikhos’’ olarak görevlendirerek idarede yetenekli olması için yardımcı olmuştur.1.Justin’in ölümünden sonra 1.Justinianus olarak Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu tahtına geçmiştir.Tarihi kaynaklarda bu imparator ayrıca ‘’Büyük Justinianus’’ olarak da bilinir.Justinianus döneminin önemli olaylarından biri de ‘’Kutsal Bilgelik Kilisesi’’ anlamına gelen ve mimarlık harikası olan Ayasofya Kilisesinin inşa edilmesidir. Diğer önemli olaylar ise hukuk reformlarının yapılması ve bugünkü Sultanahmet Meydanı olarak bilinen ve Bizans İmparatorluğu zamanında at yarışlarının düzenlendiği‘’Hipodrom’’’da meydana gelen ‘’Nika İsyanı’’’dır.Hipodrom bir mimarlık harikasıydı.Bizans döneminde bu Hipodromda at yarışları düzenlenirdi. Justinianus döneminde burada Maviler ve Yeşiller diye bilinen iki takım yarışırdı.Justinianus’tan önce ayrıca Kırmızılar ve Sarılar takımları da vardı.Bu takımlar aynı zamanda siyasette de etkiliydi.Bazen kimlerin imparator olacağına da karar verecek kadar ileri giderlerdi.M.S 13 Ocak 532 gününde Hipodromda, Maviler ve Yeşiller yarışırken ayaklanma çıkmıştır. Bu ayaklanmayı imparator Justinianus siyasetine karşı olanlar tarafından başlatılmıştır.Ayaklanma sırasında Konstantinopolis’in (İstanbul) büyük bir kısmı yanmıştır. Büyük Konstantin tarafından bu şehir başkent yapıldığında inşa edilen Ayasfoya Kilisesi de yanmıştır.Justinianus kontrolden çıkan ayaklanmayı sert önlemler alarak bastırmış ve bunun sonucunda 30 000 kişi katledilmiştir. Zarar gören Ayasofya yerine aynı adla anılan yeni (3.defa yapılan) bir Ayasfoya Kilisesi yaptırmıştır.Dönemin en büyük mimarları olan İsidoros ve Anthemius tarafından inşa edilen mimarlık harikası olan bu yapı 1500 yıldır ayakta kalmayı başarabilmiştir. Justinianus bu yapının içini de süslemek için imparatorluğun her yerinden en değerli eşyalar getirtmiştir.
Justinianus büyük hukukçu Tribonianus’u dağınık halde olan Roma Hukuku kanunlarını tek eserde toplaması için görevlendirmiştir.Bu Roma kanunları dönemin en iyi hukukçuları tarafından kurulan hukuk komisyonu tarafından tek bir eserde toplanarak yasa yapıcıların işleri kolaylaşmış ve uygulayıcıların davalara daha kolay tatbik edilmesi sağlamıştır.Roma kanunlarının derlendiği bu eserin ismi ”Corpus İuris Civilis” olarak bilini
r. Bu yapılmasaydı bugünkü Avrupa ve Batılı devletlerin hukukların temeli olan Roma Hukuku sonsuza dek kaybolacaktı.Bu tarihte büyük bir olaydır.Bugün bile dünyanın gelişmiş ülkelerin hukuk fakültelerinde Justinianus’un derlediği Roma Hukuku zorunlu ders olarak okutulmaktadır.Modern hukukların temeli işte bu hukuktur.
Justinianus, İtalya yarımadasına sürekli saldırılar düzenleyen Gotlarla da savaştı. İtalyayı istila eden Gotlar uzun süren savaşlardan sonra Justinian ordusu tarafından yenilmişlerdir.Bu savaşlarda yine İlir kökenli komutan Belissarius’un katkıları büyüktür. Belissarius,Justinianus döneminden önce elden çıkmış İspanya ve Afrikadaki toprakları da geri almayı başarabilmiştir.
Justinianus döneminde hukukta,ekonomide önemli reformlar yapılmış ve imparatorluk toprakları genişlemiştir.Avrupa medeniyetinin temeli olan medeniyet İlir (Arnavut) kökenli imparatorlarla korunmuştur. Bu imparatorlar olmasaydı imparatorluk ve bugünkü Avrupa ve Batı medeniyeti olmazdı.
Genti FANİ
Kaynaklar
John Norwich ”Bizans”
Aleksander Stipçeviç ”İliret”
