100 yıldır yaşanan acıları önleme çabası.
10 Haziran 1878 Prizren Birliğinin toplandığı tarihtir. 93 Harbi(1877-1878) ile Osmanlının toprak kaybetmesi. Avusturya Macaristan’ın Bosna Hersek’i işgali ve Sıribistan ile Karadağ’ın Arnavut kadim topraklarına doğru yayılma çabası, Osmanlı’dan Arnavut’ların yaşadıkları toprakları talep etmeleri, Arnavutlar da vatanlarını kaybedecekleri endişesini doğurdu. Tüm Arnavut bölgelerinden temsilciler ve ileri gelen Arnavut aydınlar Prizren’de toplanıp buna karşı bir ön alma ve Arnavut topraklarını Arnavutlarca müdafaa edilmesi için girişim başlattı. Prizren’de toplanan Arnavut’lar vatanlarının geleceği için ortak hareket etme ve savunma kararı aldılar.
Kosova Cumhuriyet’in de ve Arnavutlarca dünya genelinde her yıl kutlanan Prizren Birliğinin kuruluşu. Arnavut ulusallaşmasının önemli bir kilometre taşı olarak kabul ediliyor. Çökmekte olan Osmanlı İmparatorluğu dünya çapında gelişen ulusallaşma hareketleri karşısında aciz durumdaydı. Sırp, Bulgar, Romen, Ermeni, Yunan toplumların ayaklanmaları ve Büyük devletlerin onları desteklemesi ile Osmanlı İmparatorluğu Arnavut’ların yaşadığı toprakları bu balkan devletlerine bırakıp çekiliyordu. Arnavut toplumunda Osmanlı Bosna Hersek’i bıraktığı gibi bizi de kaderimizle baş başa bırakacak endişesi baş gösterdi. Ayrıca Kafkasya’da Rusya’nın yayılması ile oradaki Çeçen, Çerkez, Tatar toplulukların uğradığı soykırım ve neredeyse haritandan silinmiş olması. Bunlara karşı Osmanlı İparatorluğunun topraklarına sığınanları iskan etmek dışında bir varlık gösterememesi de endişelerin haklı kaynağı idi. İmparatorluğun hem ekonomik, hem insan kaynağı, hem gelişme seviyesi olarak diğer ülkelerden çok geride olması gibi sebepler de Arnavut ulusçuların Arnavut topraklarının ve halkının muhafazası için dayanaklarıydı.
Kısatarihçe; Arnavut milli hareketi birçok sebep sonucunda doğmuştur. Milli Rönesans’ın Arnavut aktivistler üzerinde yaptığı etki en önde gelen sebeptir. 1870’lerde Osmanlı Devleti, Slav halklarına karşı başarısızlıkla neticelenen savaş tecrübeleri yaşamıştı. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ile, Sırp askerî bölükleri, Kosova Vilayeti’nin kuzeydoğu kısımlarına dayanmışlardı. San Remo Konferansı ile Kosova’nın kuzey kesimlerinde çizilen yeni sınırlarla Arnavutlar, büyük sıkıntılar içinde kalmışlardı. Bu sınırlar sonucunda Sırbistan’a Arnavut’ların yaşadığı topraklar bırakılmak durumunda kalınmıştı.
Arnavutların yaşadığı toprakların bir kısımınım yeni kurulan Balkan devletleri toprakları içinde kalması Arnavutlar arasında endişelere sebep olmuştu. Bu sebeple, Berlin Kongresi’nden üç gün önce 10 Haziran 1878’de Prizren Ligi kuruldu. Ayastefanos anlaşmasıyla balkan topraklarının büyük kısmını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu Prizren Liginin etkisiyle Arnavutların durumlarının iyileştirileceği ve Osmanlı’nın da Ayastefanos anlaşmasının tadil edilmesiyle karlı çıkacağı düşüncesiyle Osmanlı sultanından başta destek gördü. Birlik İtalo-Arnavutlar “Arbëreshë”lerden temellendi ve halkın büyük kesiminden gelişme hususunda yardım buldu. Birliğin ilk üç yılının sonunda fikir, Osmanlı Devleti içinde oluşturulacak bir Arnavut özerk bölgesi talebi idi. Ömer Prizrenli (Ymer Prizreni) başkanlığında, Abdül Fraşeri ve Süleyman Vokşi idaresinde bir geçici hükümet teşkil edildi. Ancak, bazı Arnavut vilayetlerinde Prizren Birliğinin yaptığı girişimler ve vatan toprağının muhafazası ile Ulçin, Gusi gibi Karadağ’a terk edilen şehirlerde yaptığı direniş. Büyük Devletlerin ve Osmanlı idaresinin durdurmasıyla karşılaştı. Osmanlı ordusu tarafından Arnavutlar savundukları Ulçin ve Gusi’den çıkarıldı bu şehirler Karadağ’a teslim edildi. Prizren, Üsküp gibi şehirlerde hakimiyeti tekrar Osmanlı Ordusu ele aldı. Prizren Birliğinin önde gelenleri tutuklandı ve sürüldü.
Kosova, Prizren Ligi’nin etkisizleştirilmesinden sonra İpek merkezli bir birliğe sahne oldu. Bu birliğin başında Hacı Zeka yer alıyordu. Bu birlik 1900 yılına dek Arnavut Vatanının korunması için etkili olmuştur. Arnavutlar Osmanlıya olan bağlılıkları sebebiyle yaşadıkları topraklarda Bulgaristan, Sırbistan, Yunanistan, Romanya gibi bağımsız yada özerk devletler kurma yoluna gitmediler. Son ana kadar ittihatçıların yanlış politikalarına rağmen Osmanlı Devletinin ayakta kalması için mücadele ettiler. Balkan savaşı ile Osmanlı’nın yaşadığı ağır hezimet sonucunda Arnavutlar 90bin km2 topraktan ancak 24binkm2 olan Arnavutluk coğrafyasını bağımsız elde tutmayı başardılar. Arnavutluk dışında kalan Arnavutlar Çamerya- Yunanistan’da soykırıma, İlirida (Makedonya), Kosova ve Karadağ’da Yugoslav krallığının baskılarına devamında Yugoslavya Sosyalist Cumhuriyetince baskı ile Türkiye’ye göç ettirilerek yok edilmek istendi. Arnavutlar 100 yıl sonra ancak 11bin km2 alana sahip Kosova’nın bağımsızlığını sağladırlar. Bugün 5000 yıllık kadim Arnavut toprakları soykırım ile Arnavutsuzlaştırılmış ve diğer balkan ülkeleri tarafından paylaştırılmıştır. Osmanlı’nın çöküş sürecinde en ağır bedeli Kırım Kafkas halkları sonrasında Arnavut ve Boşnak toplumu ödemiştir. Hala’da bunun acıları devam etmektedir.
www.arnavuthaber.com
Admin (info@arnavuthaber.com)
www.arnavuthaber.com Türkiye Arnavutlarına Yönelik Bağımsız İmece İnternet Yayınıdır
Tüm Yazıları
